PROGRAM LECZENIA OSÓB UZALEŻNIONYCH OD ŚRODKÓW PSYCHOAKTYWNYCH realizowany w Sokolnikach
Założenia teoretyczne programu:
Praca w ośrodku oparta jest na założeniach wspólnot terapeutycznych. Dużą rolę przykłada się w niej do budowania wspólnoty (społeczności) kierującej się określonymi prawami i ceremoniałem wypracowanym przez pacjentów i kadrę ośrodka. Oprócz terapii, istotne też jest rozwijanie zainteresowań i sposobów samorealizacji podopiecznych oraz wypracowanie w trakcie ich leczenia zachowań i postaw, które pomogą w zmianie dotychczasowego trybu życia prowadzonego przez nich przed zgłoszeniem się do ośrodka.
Program terapii jest wynikiem prawie 40 lat doświadczeń w pracy z ludźmi uzależnionymi, jest inspirowany także doświadczeniami innych ośrodków tego typu.
Najważniejsze założenia prowadzonej w naszym domu terapii to:
– dobrowolność pobytu
– przyjęcie na siebie odpowiedzialności za przebieg leczenia
– wiara w końcowy sukces w walce z uzależnieniem
– praca nad sobą w obszarze psychologicznym, społecznym, biomedycznym i duchowym (realizowanie zadań, celów i planów wypracowanych w porozumieniu z kadrą i grupą w oparciu o ogólną i weryfikowaną na bieżąco diagnozę każdego podopiecznego). Naszym zdaniem tylko praca na wszystkich wymienionych poziomach może stać się warunkiem sukcesu w terapii
– indywidualne podejście do pacjenta (dotyczy czasu terapii i jej przebiegu)
Cele programu:
Głównym celem realizowanym przez Ośrodek jest umożliwienie powrotu do zdrowia i normalnego funkcjonowania osobom uzależnionym od środków psychoaktywnych.
Ponadto pracujemy nad tym, by nasi podopieczni:
- nauczyli się budowania prawidłowych relacji z ludźmi
- wykształcili mechanizmy radzenia sobie z nawrotami choroby
- nauczyli się w sposób twórczy i zdrowy spędzać czas wolny
- traktowali pracę jako wartość
- potrafili wyrażać wprost swoje opinie, zdanie, byli autentyczni i świadomi siebie
- odzyskali zdrowe relacje z rodziną
Odbiorcy programu:
Przyjmujemy osoby dorosłe (od 18 roku życia), uzależnione od środków psychoaktywnych.
Sposoby pracy terapeutycznej, podejmowane działania, realizacja zadań
Terapia w ośrodku prowadzona jest metodą społeczności terapeutycznej. Osoby poddające się leczeniu mieszkają razem, wspólnie dbając o dobro i funkcjonowanie ośrodka. W skład społeczności wchodzą pacjenci, kadra merytoryczna i pracownicy administracyjni. Społeczność nasza tworzy strukturę hierarchiczną. Każdy członek społeczności może korzystać z pomocy innych, ma także prawo zwołać całą grupę bez względu na porę, kiedy chce rozwiązać problem osobisty lub dotyczący całej grupy.
W społeczności obowiązują cztery podstawowe zasady: dobrowolności, abstynencji alkoholowej i narkotykowej, nieagresji i abstynencji seksualnej. Pozostałe normy i zasady mają znaczenie drugoplanowe i mogą ulegać modyfikacjom.
W ośrodku obowiązuje zasada ograniczonego zaufania, co oznacza, że żaden członek społeczności nie jest traktowany wyjątkowo: każdemu może się zdarzyć złamanie abstynencji, w związku z tym wszyscy podlegają kontroli. Wszyscy, bez względu na długość pobytu i poziom rozwoju osobistego mają mieć zapewnione na terenie ośrodka bezpieczeństwo. Dla tego celu została powołana Służba Ochrony Monaru – SOM.
Terapia przebiega w systemie awansów i przywilejów. Każda osoba rozpoczynając leczenie ma ograniczone prawa w społeczności. W trakcie leczenia każdy członek społeczności przechodzi przez trzy etapy:
- nowicjusz,
- domownik,
- monarowiec.
Etapy różnią się nie tylko długością trwania, ale przede wszystkim przywilejami i zadaniami, jakie ze sobą niosą.
System awansów i przywilejów ma służyć pozytywnej presji do rozwoju, zmiany postaw i hierarchii wartości. Ma też zbudować wiarę mieszkańców społeczności w możliwość odniesienia sukcesów i pokonania własnych słabości oraz poczucie odpowiedzialności za własne decyzje i ewentualne błędy – słowem pomóc w budowaniu wiary w możliwość wyleczenia oraz przyjmowanie na siebie roli zdrowego człowieka.
NOWICJUSZ
Nowicjuszem zostaje każdy pacjent po społeczności przyjęciowej, na której przedstawia siebie i swoją historię choroby. Z pomocą grupy robi bilans zysków i strat związanych z uzależnieniem i określa na ten moment swoją motywację do leczenia. Od tej pory jest pełnoprawnym członkiem społeczności. Ma prawo wezwać wszystkich na spotkanie społeczności, ma prawo korzystać ze wszystkich form pomocy, jakie oferuje ośrodek. Nowicjusz dostaje swojego opiekuna, który wprowadza go w życie domu, reaguje w sytuacjach pojawienia się trudności, zwątpienia, jest wyczulony na początkowy, często trudny okres adaptacji w nowej sytuacji.
Ograniczenia nowicjatu polegają na:
- dłuższej pracy (by ustrukturalizować czas nowicjusza, zająć go, by zminimalizować możliwości analizowania, pojawienia się zwątpienia, które to stany mogą doprowadzić do chęci przerwania terapii).
- zakazie przepustek ( nowy pacjent jest jeszcze zbyt słaby, by poradzić sobie samodzielnie poza placówką)
- konieczności podporządkowania się ciszy nocnej (po to, by nauczył się żyć w normalnym dziennym rytmie)
- zakazie picia kawy ( pierwszy trening odmawiania sobie czegoś, wywiązania się z umowy, jest to przywilej następnego etapu)
- całkowitym zakazie kontaktów z dawnym środowiskiem – ma on służyć skupieniu się na życiu w społeczności „tu i teraz”, unikaniu silnych bodźców, które spowodować mogą chęć powrotu do zażywania narkotyków lub picia alkoholu
Nowicjusz ma w ośrodku najmniejszy kredyt zaufania. Bierze się to z założenia, iż nie potrafi jeszcze konstruktywnie działać. Dlatego jego funkcjonowanie poddawane jest większej obserwacji i kontroli aniżeli osób o dłuższym stażu pobytu.
Nowicjat trwa około 2 miesięcy i kończy się podsumowaniem przez grupę i kadrę funkcjonowania pacjenta przez ten czas i zmianą jego statusu na Domownika.
Główne cele tego okresu to:
- wypracowanie motywacji do dalszego leczenia
- budowanie zaufania i poczucia bezpieczeństwa w grupie
- zapoznanie się z zasadami kierującymi życiem w ośrodku
- podporządkowanie się regułom panującym w społeczności i zrozumienie ich sensu
- uczenie się słuchania informacji na swój temat i mówienia o sobie na forum grupy
- nauka odpowiedzialności za powierzone zadania (proste zadania porządkowo-gospodarcze)
DOMOWNIK
Osoba, która została Domownikiem posiada większy kredyt zaufania społeczności. Uzyskuje większy pakiet przywilejów (samodzielne wyjścia na terenie Sokolnik, krótsza praca, brak konieczności przestrzegania ciszy nocnej). Sama staje się odpowiedzialna za spędzanie wolnego czasu.
Znaczenie Domownika w społeczności rośnie, rosną również wymagania wobec niego: powinien być bardziej aktywny podczas spotkań społeczności, zostaje odpowiedzialny za opiekę nad osobami nowymi w społeczności.
Domownik to najbardziej rozbudowany czasowo i zadaniowo okres leczenia. Nie istnieje norma ściśle określająca czas trwania tego etapu. Jasne jest natomiast jakie zadania i funkcje musi wykonać pacjent, by starać się o wyższy status.
Zadania najbardziej angażujące pacjentów na etapie domownika to SOM i Zarząd. Kładą nacisk na zaangażowanie i rozwój.
Służba Ochrony Monaru (SOM) ma za zadanie:
- wykształcić jednoznaczną, negatywną postawę wobec narkotyków,
- nauczyć odpowiedzialności za innych,
- nauczyć współpracy w zespole,
- uwrażliwić na wszelkiego rodzaju zachowania nałogowe,
- nauczyć reagowania na sytuacje stanowiące zagrożenie dla trzeźwości ,
- nauczyć uważności na innych: ich samopoczucie, problemy, trudności,
- pozwolić doświadczyć sytuacji, kiedy jest się dyspozycyjnym dla innych 24 godziny na dobę.
Zarząd Ośrodka to trzy kolejne funkcje:
- Gospodarz
- Kierownik pracy
- Prezes
Gospodarz
Zadania:
– dbanie o porządek, wystrój i czystość w domu
– punktualność i jakość podawanych przez zespół kuchenny posiłków
– koordynowanie i zarządzanie zespołem odpowiedzialnym za wykonanie określonych prac
– przygotowanie świąt i większych imprez w ośrodku
Celem tej funkcji jest nauczenie się:
- prowadzenia gospodarstwa domowego,
- planowania i organizowania prac domowych,
- zlecania i egzekwowania zadań innym członkom społeczności,
- dbania o innych mieszkańców domu
Kierownik pracy
Zadania:
– wyznaczanie i organizowanie pracy dla wszystkich członków społeczności
– egzekwowanie wyznaczonych innym zadań organizowania pracy
Cel funkcji:
- nauka konstruktywnego rozwiązywania konfliktów,
- skoordynowane wydawanie poleceń,
- egzekwowanie poleceń,
- odpowiedzialność za przebieg prac na rzecz ośrodka
Prezes
Zadania:
– utrzymywanie kontaktów z ludźmi spoza ośrodka (darczyńcami, firmami współpracującymi z naszą placówką, przedstawicielami innych ośrodków)
– koordynacja pracy zarządu
– prowadzenie spotkań społeczności
– pełnienie funkcji reprezentacyjnych
Cele funkcji:
- przezwyciężenie obaw związanych z kontaktami z ludźmi spoza ośrodka
- przełamanie oporów w rozmowach bezpośrednich i telefonicznych
- nauka pozytywnej prezentacji siebie
- sprawdzenie własnego funkcjonowania poza ośrodkiem (częste wyjazdy),
- nauka koordynowania pracy pozostałych członków zarządu
Podczas etapu Domownika pojawiają się przepustki:
– pierwsze z opiekunem (czyli z osobą z dłuższym stażem leczenia i większym zaufaniem grupy – zadanie zawiera w sobie czynnik terapeutyczny – odpowiedzialności za bezpieczeństwo i wsparcie drugiej osoby)
– kolejne, samodzielne, ściśle określone czasem trwania i przebiegiem omówionym podczas spotkania społeczności
Koniec etapu Domownika następuje po wypełnieniu wszelkich zadań, na jakie pacjent umówił się z grupą i kadrą w ramach własnej terapii.
MONAROWIEC
Trwa średnio od 8-10 miesiąca do końca pobytu. Staranie się o statut Monarowca jest jednoznaczne z przygotowywaniem się do opuszczenia ośrodka.
Monarowcy mają najwięcej przywilejów, największy kredyt zaufania. Ich funkcjonowanie skierowane jest na realizację indywidualnych planów na przyszłość, które konsultowane są z kadrą placówki. Monarowcy mogą częściej opuszczać ośrodek, nie potrzebują już zgody grupy. W tym czasie pacjenci sami podejmują decyzje i ponoszą ich konsekwencje
Zadania pacjenta na tym etapie polegają na:
- znalezieniu i utrzymaniu pracy zarobkowej
- uregulowaniu sprawy mieszkania po opuszczeniu ośrodka (wynajęcie mieszkania, znalezienie miejsca w hostelu)
- planowaniu własnego budżetu i kontrola nad nim
- uczestniczeniu w życiu towarzyskim poza ośrodkiem
- rozwijaniu swoich zainteresowań
Po zrealizowaniu (lub w jego trakcie) powyższych zadań pacjent może zadecydować o chęci zakończeniu leczenia. Przedstawia kadrze i grupie swój plan i po uzyskaniu akceptacji społeczności kończy terapię.